Thununna Hmahruai Poetry
- Debbie Rinawmi
Executive Committee Member, MIPOTY
Mihringte kan chen honaah hian thiltihtheihna hi a langsar hle a, kan chetzia min kaihruaitu tak pawh a ni fo a ni. Khawvel a buai a, ramri a fel lo va, khawtlang pawh cheng ho siin kan insel a, thuneihna kawltute dingchang zawk an nih fo avangin mi retheite rahbehin an awm a, thuneihna nei ve pha lo hnuaichhiahin an awm thin a. Hengte a nih avang hian kan theihna zawn theuhah thuneihna chuhin kan hmanhlel thin a nih hi.
Mi nawlpuiin kan hun hmanna tlangpui chu khawtlang, kohhran leh kan eizawnna hmun hi a ni awm e. A hmasa berah chuan khawtlang hi han sawi ta ila. Mizote hi chanvo ngaisang tak kan ni a, chuvangin khawtlang thiltihna hmuna engemaw pha ve china awm khel tawk an thahnem hle a; hei hian thiltihtheihna (power) kan duhzia leh mite aia chungnun kan thlakhlelhzia a tilang a, hei hian khawtlang hmangaihna leh midang tana thil tha tih duhna a hliahkhuh fo a ni. Pahnihnaah chuan kohhran hi han sawi veleh ila. Kohhran hi chanvo kan khelhna hmunpui ber a tih theih awm e. Kohhran zawng zawng han khaikhawm ta ila, kan sawi sual kher lo maithei a ni. Kohhrana nihna leh chanvo chelh hnem deuh te chu mi zah an kai a, inrintawkna pawh an nei viau thin a. A tam zawkah chuan kohhrana chanvo te hi kum khat atan zel a ni a, a thara inruat thin zel a ni. Kum a lo tharin kan chanvo neih te kan han inzawt sap sap a, ‘kai sang’ tih tawngkam te hi a ri zing hle thin a ni. Thu pe pawl a awm te, ding chhuaka chanvo neih phei chu kan ngai hlu hle a, status-a han pholana midang hmuh theih tura han dah te kha ‘validation’ angah kan ngai ni hmiang. Thenkhatte phei chuan chanvo an duh ang leh an phu nia an hriat an chan lohin vuivaina neiin an lungawi lohna an tilang/sawi lang hial thin a ni. Chuta tang chuan thiltihtheihna (power) kan duhzia a lang chiang hle a ni. Pathumnaah chuan kan eizawnna hmun han sawi ve leh ta ila, kan hna thawk inang lo mahse kan phak tawk chin chinah chuan thu pe thei tu dinhmuna din hi kan chak hle a ni; private-a thawk leh sawrkara thawk te pawh huam telin chutiang dinhmuna kan din chuan engemaw ni riau ah kan inngai niin a ngaih theih tlat a ni. Politics te pawh han sawi kai ta zel ila. Thlan tlin an nih hmaa mittui tla zawih zawiha ram hmangaihtute pawh a tam zawk hi chu an thiltihtheihna nuam an chennaah an ral leh mai thin a. Mizote chu chanvo ngaisang hnam tih takah kohhran leh khawtlanga chanvo langsar deuh nei te chu kan ram hruai turin kan awt a; zirna lama kal thui deuh te chu tling leh tlak hliah hliahah kan ngai fo a ni. Mahse, chanvo ngah leh tha tura kan ngaih te pawh an lo rinawm chuang lo va; mithiam tura kan ngaih zir sang tak tak te an awm chung pawhin kan ramah chuan mi rama research an hman tangkai ang te hi kan la pha lo a ni.
Thununna hmahruaitu chu…
Poetry hi thununna hmahruaitu a ni. Hun kal ta lamah poetry hi Mizo thu leh hlaah boral mai hlauhawm nia miten an sawi thin lai pawh khan a ziak pawl chu an awm reng a, a bua ti chhuak an tlem mai pawh a ni. Kan theihna zawn hi a inang lo va, thenkhat chu thusawi thiam deuh emaw duh duh sawi phawng phawng pawi ti lo emaw an awm a; thenkhat chu mahni vei zawng chanchinbua ziak thin te kan awm leh bawk a. Thenkhat ve thung erawh chu kimki taka an vei zawng tawngkam thlang fimkhur taka poetry-a lo phuah chhuak an awm ve bawk a. Chuvangin poetry hi chuan a ziaktu lamah pawh a huam zau a, a darhsarh a ni. Kan rama thil thleng leh mipuite sukthlek hi poetry-ah a lang chhuak nasa hle thin a; kum naupang te te te pawhin an rilru kamtu tawngkaa an sawi chhuah ngam loh an sawina hmun chu poetry hi a ni. Ram kal danah pawh a bik takin thalaite poetry tam tak hi ram hruaitute hian inngaihtlawmna nen han chhiar sela zawng, insiam thatna tur an hmu ngei ang. A hnam ang pawhin kan dinhmun hi poetry-ah a lang hnem em em a. Ziah dan kalphung leh a thupuite chu a hran hran awm mahse a thuken ho hi chu ram khata awm a a hnam anga thil tawn inang na na na chu inang a tam duh hle a ni. Kan ram hruaitute leh rual u zawkte hian thalaite poetry hi la thutak duh sela zawng, zahna, inchhirna, leh siamthat duhna an ngei ang a; an tam thununna hmahruaiah chang thununna tak tak zawk pumpelhna hmanruaah hial a chang thei awm asin!
Bible-ah zawlneite ka chu hrilhlawk nan hman thin a ni a, a awih a, insiamtha te chuan hremna an pumpelh thin a ni. Poetry pawh hi thununna hmahruai ah a ngaih theih a, inngaihtlawmna leh rilru thatna nena kan chhiar chuan insiamthatna tur tam takah hma kan sawi ngei ang. Mizo Poetry Society hian kuminah pawh hian World Poetry Day hi a lawmnna a nei leh dawn a (he thuziak pawh hi he ni puala ziak hi a ni); chungah pawh chuan poetry tha tak tak a lo chhuak leh ngei ang. Poetry hi sawi ngam lote sawisaktu, aw nei lote aw pe tu a nih avangin thutak zawk leh chik zawka kan chhiar a kan ngaihthlak chuan kan ram leh hnam hmasawnna tur hi a inphum ru teuh a ni, Mizo mipuite aw a ni si a.
(He thuziak hi World Poetry Day 2025 puala ziak niin MIPOTY bultum a ni a, March 21, 2025 khan ni tin chanchinbu The Aizawl Post-ah tihchhuah a ni).